Cơ sở pháp lý quốc tế về Mỹ tấn công Iraq và Nga xâm lược Ukraine
Nhiều người thắc mắc vì sao Mỹ tấn công Iraq thì dư luận quốc tế ít chỉ trích nhưng khi Nga xâm lược Ukraine thì hàng chục quốc gia lên án. Vậy cơ sở pháp lý quốc tế về Mỹ tấn công Iraq và Nga xâm lược Ukraine là gì ?
Ở đây, chúng ta gọi Mỹ, NATO và các quốc gia phương Tây là Mỹ để đơn giản khi gọi tên. Điều khác biệt lớn nhất khi Mỹ tấn công Iraq và Nga xâm lược Ukraine đó chính là mọi hành động của Mỹ đều thông qua Liên Hiệp Quốc còn Nga tại Ukraine là hoàn toàn không
Chúng ta cần thống nhất rằng Nghị Quyết của Liên Hiệp Quốc là nền tảng pháp lý quốc tế có giá trị cao nhất. Nhiều bạn bênh vực cho Nga cho rằng Liên Hiệp Quốc là con rối của Mỹ thì tại sao Nga lại có thể trở thành chủ tịch luân phiên của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc ?
Để tranh luận về cơ sở pháp lý quốc tế việc Mỹ tấn công Iraq thì chúng ta đều phải thừa nhận là xuất phát điểm chính là việc Iraq xâm lược Kuwait vào tháng 8 năm 1990. Điều này là xâm lược 1 quốc gia có chủ quyền và hoàn toàn trái với Hiến Chương Liên Hiệp Quốc . Chỉ 1 ngày sau khi Iraq xâm lược Kuwait, Liên Hiệp Quốc đã ra Nghị Quyết 660 trong đó lên án hành động xâm lược của Iraq và yêu cầu Iraq rút quân vô điều kiện khỏi Kuwait
Tháng 11/1990, LHQ ra nghị quyết 678 với 12 phiếu thuận có cả Liên Xô/Nga tán thành, 2 phiếu chống là Cuba và Yemen , 1 phiếu trắng là Trung Quốc . Trong nghị quyết 678 có nêu rõ cho phép các quốc gia sử dụng “Mọi Biện Pháp Cần Thiết” để thực thi nghị quyết 660 để duy trì giữ gìn hoà bình và an ninh trong khu vực . Yêu cầu các quốc gia hỗ trợ để thực hiện điều khoản này .
Nghị quyết 678 là nền tảng và cốt lõi nhất cho mọi nghị quyết của Liên Hiệp Quốc về sau. Mỹ đã dựa trên điều khoản “cho phép các quốc gia sử dụng Mọi Biện Pháp Cần Thiết” để tiến hành chiến dịch Bão Táp Sa Mạc
Sau chiến dịch Bão Táp Sa Mạc, Liên Hiệp Quốc ban hành nghị quyết 687/1991, trong đó bắt buộc Iraq phải chấp thuận các thanh sát viên quốc tế vào Iraq để giám sát và kiểm tra vũ khí hoá học, sinh học, tên lửa tầm trung và tầm xa, … Một lần nữa, nghị quyết 678 được nhắc lại và
Trong nghị quyết mới còn nhấn mạnh thêm : “có thể tiến hành các bước xa hơn cần thiết để đảm bảo thực thi nghị quyết này và để duy trì hoà bình và an ninh trong khu vực “
Ngày 8/12/2002 tức chỉ khoảng 3 tháng trước khi cuộc chiến vùng Vịnh lần 2 diễn ra, LHQ lại ra nghị quyết 1441 . Lần này, Liên Hiệp Quốc tiếp tục viện dẫn nghị quyết 678 và 687 trước đó, nhưng nghị quyết 1441 còn nhấn mạnh :
- Iraq chưa thực hiện các nghị quyết 678, 687, 660, … trước đó
- Iraq liên tục ngăn cản và chưa hợp tác đầy đủ với Uỷ Ban Đặc vụ Liên Hiệp Quốc UNSCOM và cơ quan Năng Lượng Nguyên Tử Quốc Tế IAEA
- Yêu cầu Iraq trong 30 ngày phải cung cấp đầy đủ và chính xác về chương trình phát triển vũ khí hoá học, sinh học cho Uỷ Ban Đặc vụ Liên Hiệp Quốc UNSCOM và cơ quan Năng Lượng Nguyên Tử IAEA
- Là cơ hội cuối cùng để chính quyền Saddam Hussein tiến hành giải giới quân đội bắt buộc
- Liên Hiệp Quốc cảnh báo Iraq sẽ phải đối mặt hậu quả nghiêm trọng nếu tiếp tục vi phạm nghị quyết này
Nghị quyết này được Hội Đồng Liên Hiệp Quốc thông qua với tỉ lệ tán thành tuyệt đối 15-0
Ngày 16/3/2003 , Mỹ, Anh, Tây Ban Nha, Bổ Đào Nha cùng lên tiếng cảnh báo ngày 17/3/2003 là hạn chót để Iraq thực thi nghị quyết 1441
Ngày 17/3/2003 , Mỹ và phương Tây lên tiếng rằng thời hạn đã hết và cơ hội ngoại giao đã không còn
Ngày 19/3/2003 , Mỹ và phương Tây tấn công Iraq
Theo Mỹ và phương Tây, nghị quyết 1441 cùng các nghị quyết trước đó đã cho phép tiến hành chiến tranh với Iraq và Iraq trước đó đã có đủ thời gian để giải giáp quân đội, thực hiện các yêu cầu của LHQ nhưng chính phủ Iraq đã không thực hiện
Tất nhiên, hành động đưa chứng cứ giả của Ngoại trưởng Colin Powell là lừa dối công chúng và điều này không có gì bàn cãi. Dù Mỹ sao này có biện minh rằng đó là do quá tin vào cơ quan tình báo thì đó cũng là hành động lừa dối. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng việc Mỹ và phương Tây đưa quân vào Iraq cũng hoàn toàn dựa vào nghị quyết của Liên Hiệp Quốc. Do đó, họ vẫn rất vững về mặt pháp lý quốc tế. Tất cả nghị quyết đều công khai và được bỏ phiếu thông qua, trong đó có cả Nga cũng bỏ phiếu tán thành. Điều đó khiến cho dư luận thế giới dù có lên án hành động Mỹ xâm lược Iraq cũng không gay gắt
Điều này khác hẳn và có thể nói cơ sở pháp lý quốc tế việc Nga xâm lược Ukraine là hoàn toàn là số 0 khi Nga không thông qua bất cứ nghị quyết nào của Liên Hiệp Quốc . Ngay cả việc Nga tấn công Ukraine cũng là hành động mờ ám khi trước đó liên tục chối bỏ việc phương Tây cảnh báo Nga sắp tấn công và Ukraine và thực tế là tổng thống Putin chỉ lên tiếng tuyên chiến với Ukraine khi tên lửa Nga đã bắt đầu bay vào lãnh thổ Ukraine
Xung đột vùng Donbass chỉ leo thang sau khi Nga sáp nhập trái phép bán đảo Crimea vào tháng 3/2014 . Chính phủ Ukraine đã yêu cầu cơ quan Hợp Tác và An Ninh Châu Âu OSCE cùng Liên Hiệp Quốc cử Uỷ Ban Đặc Biệt về Giám Sát Ukraine – OSCE Special Monitoring Mission to Ukraine ( SMM ) đến giám sát vùng Donbass ở Ukraine và cơ quan này bắt đầu hoạt động từ ngày 21/3/2014 với số lượng 700 người.
Cơ quan SMM là nhóm không vũ trang, nhiệm vụ của họ là giám sát và báo cáo tình hình ở Ukraine cũng như hỗ trợ dân sự, hỗ trợ và tổ chức các cuộc đàm phán giữa các nhóm vũ trang, …
Ngày 24/2/2022 , Nga xâm lược Ukraine , Tổng Thư Ký của OSCE là bà Helgar Schmid tuyên bố tạm thời di tản Uỷ Ban SMM khỏi Ukraine
Ngày 31/3/2022 , Nga tuyên bố không chấp thuận việc cơ quan SMM tiếp tục hoạt động ở vùng Donbass và cơ quan này chính thức chấm dứt hoạt động
Ngày 19/9/2022 , chính quyền do Nga dựng lên ở vùng Donbass kết án 2 cựu thành viên OSCE 13 năm tù với tội danh phản quốc
Tuy nhiên, cho đến nay gần như Nga chưa đưa ra bất cứ chứng cứ nào về việc chính phủ Ukraine đàn áp người nói tiếng Nga ở vùng Donbass và chính quyền ly khai vùng Donbass cũng không cho bất cứ hãng tin, phóng viên, …. Quốc tế nào vào đưa tin .
Trong buổi phỏng vấn của hãng tin BBC với ngoại trưởng Nga Larov sau khi Nga xâm lược Ukraine, phóng viên BBC đã hỏi : “Nga tấn công công Ukraine với lý do Ukraine đã tiến hành hành động diệt chủng đối với người nói tiếng Nga ở Donbass. Nếu có điều đó xảy ra, chính quyền thân Nga ở Donbass càng phải muốn phóng viên quốc tế vào để đưa tin. Tuy nhiên, chúng tôi đã rất nhiều lần xin phép vào để đưa tin việc gì đang diễn ra thì họ đều từ chối không cho cho vào. Đó là lý do gì ? “
Ngoại trưởng Larov đã trả lời : ” Điều đó thì tôi không biết”
Nga lấy lý do chính phủ Ukraine là chính phủ Tân Phát Xít cũng không thuyết phục được ai. Việc Nga lấy lý do Ukraine tham gia NATO để tấn công cũng không hợp lý bởi vì Ukraine là quốc gia có chủ quyền, việc Ukraine tham gia tổ chức quốc tế nào thì đó là vấn đề nội bộ của quốc gia Ukraine và không cần phải thông qua Nga
Trong khi đó, Nga tấn công Ukraine là quốc gia có chủ quyền là hoàn toàn trái hiến chương Liên Hiệp Quốc. Ngoài ra Nga còn vi phạm Giác Thư Budapes 1994 hay còn gọi là Bản Ghi Nhớ Budapest 1994 – Budapest Memorandum . Theo Bản Ghi Nhớ này, Ukraine đã ký kết với Nga, Mỹ và Anh để chuyển giao toàn bộ vũ khí hạt nhân đang có cho Nga tiêu huỷ. Ngược lại, Nga, Mỹ và Anh có trách nhiệm bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine . Cay đắng cho Ukraine khi người ký là Nga và người xâm lược Ukraine cũng chính là Nga
